IRAKASKUNTZA EUSKARAZ IPAR EUSKAL HERRIAN

Hainbat eta hainbat artikulu igoarazi ditugu irakurleak hezkuntza metodo ezberdinak daudela ikus dezaten. Hala ere, euskal herrian, Iparraldean hain zuzen, hezkuntza Euskal Autonomia erkidegoan dagoenaren ezberdina da.

Gaur egungo euskara eta euskarazko eskola-irakaskuntza Ipar Euskal Herrian
Hizkuntzen ikaskuntza eta irakaskuntza dugu hizkuntza-politiken alor garrantzitsuenetariko bat, eta hain da garrantzitsua ezen soziolinguista batzuek hizkuntza-plangintzako berariazko alor bat gehitu diotela corpusaren eta estatusaren plangintzari: jabetze-plangintza (acquisition planning, Robert Cooper, 1989). Mundu osoan ikusi da irakaskuntza dela familian transmititzen ez diren hizkuntza gutxituak babesteko lehen tresna edo baliabide bakarra. Horixe da Ipar Euskal Herrian ere gertatzen dena.
Garatzen ari den irakaskuntza
Duela gutxi Euskararen Erakunde Publikoak azken lau urteotan alor horretan egin den lana aurkeztu du. Euskaraz irakasteko hogeita hamar ikasgela ireki dituzte lehen mailako ikastetxeetan (hogeita bost eskolaurrean eta bost lehen hezkuntzan). Irakaskuntza-eredu guztiak kontuan hartuz, euskara edo euskaraz irakasten den eskolen kopurua % 30,4tik % 39,4ra igo da. Lurralde-estaldura hobetu da beraz; baina zenbaki horiek ez dira adierazgarrienak, izan ere, eskola batzuetan euskara ikasle gutxi izan daitezke. Ikasgela bat eta eskola oso bat errealitate biziki desberdinak dira. Lehen hezkuntzan (hamaika urte arte), parekotasun-eredu elebidunean eta murgiltze-ereduan dauden haurren kopurua % 24,5etik (2004-2005) % 31ra (2008-2009) igo da. 1990eko hamarkadaren erdialdera, kopuru horrek ez zuen % 10 gainditzen.
Azpimarratu behar da Frantziako eskualdeetako hizkuntzen artean euskara dela ikasle kopuru handiena duena. Beraz, esan dezakegu euskararen eta euskarazko irakaskuntzaren garapena dela Ipar Euskal Herriko hizkuntza-politika publikoaren arrakastarik handiena.
Irakaskuntza horren mugak eta akatsak
Halere, irakaskuntza horrek baditu bere mugak eta akatsak. Ez ditugu denak hemen zehazki azalduko. Prentsaren eta iritzi publikoaren aurrean pozik agertu arren, Euskararen Erakunde Publikoak berak erakutsi du irakaskuntzaren egiazko egoeraz jabetzen dela. Horrela, 2008ko urtarrilean argitaratu zuen Euskararen eta euskarazko irakaskuntzaren egituraketa kualitatiboa izenburuko dokumentuan zenbait lan-ildo aurkeztu zituen.
Hezkuntza-programa ofizialetan ikasle elebidunen hizkuntza-gaitasunak ez dira oraindik osoki finkatu eta ez dituzte azterketa ofizialetan neurtzen (euskarazko probak gutxi dira eta arraz partzialak); irakasleen prestakuntza ez da oso zorrotza eta beren espezialitatearen eskakizunak ez dituzte kontuan hartzen; irakaskuntza eskaintza ahula dute kolegioetan (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, 11 urtetik 16 urte arte) eta are ahulagoa lizeoetan (Batxilergoa arte); lanbide-ikastetxeetan eta ikastetxe teknikoetan kasik ez dago eskaintzarik; bigarren hezkuntzan, ordu-parekotasuneko eredu elebidunean, ordu kopuruak ez dira errespetatzen; unibertsitate-ikastegietan euskarak ez du lekurik, Baionako fakultateko Euskara Ikasketak sailean salbu; hizkuntza gutxitu denen kasuan bezala, murgiltze-eredua da eraginkorrena ikasle frankofono elebakarra elebidun orekatu bihurtu ahal izateko eta hori da gutxien garatu den eredua Ipar Euskal Herrian...
Eskola ikaskuntzaren ondotik, zergatik euskaldun izan? Zein izan daitezke irakaskuntza horren helburu aitortuak eta ezkutuak?
Galdera horiek erantzun luze eta argudiatuak mereziko lituzkete. Hemen argibide batzuk baino ez ditugu emango.
Euskararen Erakunde Publikoak 2006ko Hizkuntza politika proiektuan esaten du «bete beharreko helburua hiztun osoen kopurua emendatzea» eta «belaunaldi gazteenen aldeko apustua egitea» dela. Proiektuaren helburu hori ez da behar bezain zehatza, orokorregia da. Hizkuntza-politikako esperientziek, bereziki Irlandakoak, erakutsi digute eskola ez dela gai hizkuntza gutxitu baten erabilera bultzatzeko, ikasgelatik kanpo hizkuntza hori erabiltzeko arrazoirik ez badago. Hizkuntza ikaskuntza ezin da eraginkorra izan hizkuntzak xede-biztanleriarentzat gizarte-funtziorik ez badu.
Soziolinguista batzuen ustez, hizkuntza-politikak, politika denek bezala, helburu ezkutuak izan ditzake. Arduradun politikoek nahiago lukete garapen itxura agertu hizkuntza menderatuaren eta menderatzailearen arteko aldaketa lortu baino. Hizkuntza-plangintzek linguistikoak ez diren helburuak ere badituztela pentsatzen dute soziolinguista horiek. Orduan zerk motibatzen ditu arduradun politikoak? Galdera horrek euskararen irakaskuntzaz eta ezagutzaz haraindi eramaten gaitu. Erantzunak Ipar Euskal Herrian indarrean dauden gizarte harremanen analisia mereziko luke.
Datu, gogoeta eta galdera gehiegi ez metatzearren, esan daiteke Ipar Euskal Herrian garatzen ari den irakaskuntzak eragin baikorra duela gazteen euskararen ezagutzan. Hala eta guztiz ere, ezagutza erabilerarako sine qua non baldintza bada ere, agerikoa da ezagutzaren garapena ez dela erabilerarekin parekaturik joaten, ezta hizkuntzaren aldeko jarrera positiboarekin ere. Ipar Euskal Herrian euskara sustatzearen aurkako jarrerarik nabarmenena 16-24 urteko adin-multzoan gertatzen da (ikus IV. Inkesta Soziolinguistikoa 2006).
Ondorioz, Ipar Euskal Herrian euskararen ezagutza garatzeko irakaskuntza behar-beharrezkoa baldin bada ere, hizkuntza-politikak euskarak balio sozial handiagoa izatea lortu beharko du, euskarak funtzio sozial berriak eskuratu eta, aldi berean, dagoeneko dituenak berma ditzan: euskara irakasteko hizkuntza izatea horietako bat da.Jean-Baptiste Battittu CoyosHizkuntzalaria

http://www.gipuzkoaeuskara.net/albisteak/1247123618